To refer to this article use this url: http://www.quotidian.nl/vol03/nr01/a04
To refer to this article use this url: http://www.quotidian.nl/vol03/nr01/a04
Of er zoiets bestaat als ‘de Nederlandse identiteit’ stond in 2007 sterk ter discussie in de media, na de reactie van prinses Máxima op het rapport van de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid (WRR) Identificatie met Nederland. De prinses gaf aan dat zij, tijdens haar intensieve oriëntatie op Nederland, ‘de’ Nederlandse identiteit nog niet had ontdekt. Onder anderen Tweede Kamerlid Mirjam Sterk (CDA) dacht hier anders over: ‘De nationale identiteit bestaat wel degelijk. Het Koningshuis is daar zelf een goed voorbeeld van. Natuurlijk is er pluriformiteit, maar we hebben een collectieve historie en nationale symbolen die Nederlanders binden.’[1] Een onderzoek, volgend op de reactie van prinses Máxima, wees uit dat 65% van de Nederlanders wel van mening was dat er zoiets bestaat als een Nederlandse identiteit (Frijhoff en Van der Vlies 2008). De media houden zich sindsdien regelmatig bezig met wat die Nederlandse identiteit precies zou kunnen inhouden.[2]
In dezelfde periode (2006-2012) verschenen in mode, media en andere sectoren opvallend veel Hollandse elementen. Op de catwalk in Parijs in 2007 toonden de modeontwerpers Victor en Rolf Zeeuwse meisjes, klompen en andere elementen uit de Nederlandse streekdracht.[3] In 2008 werd het spelprogramma Ik hou van Holland op televisie gelanceerd en sinds 2009 is Wat vindt Nederland? op de buis te zien. Ook is het thema ‘Holland’ sinds 2006 populair op gebruiksvoorwerpen. Allerlei voorwerpen worden versierd met motieven van Delftse tegels, molens, grachtenhuizen, klompen, tulpen en ruitjes. Het gaat niet om souvenirs, maar om producten in warenhuizen en designshops, gericht op de Nederlandse consument.
Het is interessant om binnen de algemene trend van Holland juist deze gebruiksvoorwerpen te analyseren, omdat ze voorkomen in de alledaagse wereld. Daarbij wordt ervan uitgegaan dat mensen in de moderne consumptiemaatschappij een deel van hun identiteit ontlenen aan producten. Door voorwerpen te kopen brengen mensen meer of minder bewust hun identiteit tot uitdrukking (Miller 1987; Veenis 2008, 274). Ze zijn geneigd die dingen te kopen waar ze een bepaald verlangen in herkennen of op kunnen projecteren.[4] De voorwerpen met Holland-symbolen gaan in op kwesties rond nationale identiteit. Ze laten zien dat deze kwesties juist ook in de alledaagse wereld spelen en niet alleen op politiek of macroniveau. Het betreft een vorm van nationalisme die verderop in dit artikel als banaal nationalisme wordt uitgelegd aan de hand van de theorie van sociaal psycholoog Michael Billig (1995). Door de gebruiksvoorwerpen wordt een breed publiek op een speelse manier herinnerd aan de natie. Daarbij krijgt het zware onderwerp nationalisme in dit geval een lichte toon.
De trend van gebruiksvoorwerpen met Holland-symbolen wordt in dit artikel beschreven aan de hand van de tijdschriften Margriet en Libelle en winkelfolders. Het fenomeen zal vervolgens in een context worden geplaatst aan de hand van theorieën over nationalisme.